Een opstelling is een praktische werkvorm waarin belastende patronen uit een systeem zichtbaar kunnen worden, waardoor het voor de vraagsteller  mogelijk is om daarvan los te komen.

Een persoon die bij een opstelling aanwezig is en meehelpt als representant om het systeem van de vraagsteller zichtbaar te maken. Indien een deelnemer gevraagd wordt om als representant mee te doen is weigering zonder opgave van reden altijd mogelijk. Niemand is iets verplicht. Wel hopen we dat je hier voor openstaat zodat je als representant ook de positieve werking van een opstelling meemaakt. Iedereen kan representant zijn. Het werkt het beste als je uit je hoofd blijft (denken, snappen, begrijpen, beredeneren) en je je lichaam volgt.

Een persoon die een persoonlijke vraag voor een opstelling heeft die weergeeft waar hij of zij op dit moment tegen aan loopt. Bij de start van de opstelling deelt hij of zij deze vraag met de groep. De begeleider zal misschien nog een verduidelijkende vraag stellen waarna de opstelling wordt gestart.

Een ervaren en gediplomeerd systeemopsteller die zorgt voor een zorgvuldig en juist verloop van de opstelling. De begeleider nodigt de vraagsteller uit om zijn vraag te delen, stelt aanvullende vragen, nodigt deelnemers uit als representanten, vraagt ze om een plek in de ruimte te zoeken en onderzoekt wat dan zichtbaar wordt. Vervolgens kan de begeleider doelbewuste ingrepen doen om veranderingen in het systeem te realiseren. Hij of zij doet dit door voorzichtige ingrepen, de inzet van representanten en samen met de vraagsteller de opstelling te bekijken. Als laatste rondt de begeleider de opstelling af als de kern van de opstelling voor dat moment volgens de begeleider voldoende duidelijk is geworden. Hij bedankt de deelnemers die representant zijn geweest en nodigt de volgende vraagsteller uit.

Een representant is een deelnemer of vraagsteller die in een opstelling vrijwillig een persoon, of een element vertegenwoordigt uit het betreffende systeem van de vraagsteller.

Je stelt als het ware je lichaam en je zintuigen ter beschikking om de informatie op te halen over het systeem waar de opstelling over gaat en deze door te geven.

Zodra een representant is opgesteld, kan hij of zij verwoorden hoe zij of hij zich verhoudt tot de andere opgestelde elementen of personen. Een representant hoeft daarvoor niets te weten over het systeem of het element dat zij of hij representeert.

Als de opstelling afgerond is stap je uit deze rol en laat je deze verbinding los. Het vraagt een open houding en het helpt als je vooral in je lichaam kan voelen in plaats van met je hoofd te denken. Iedereen kan representeren en je mag altijd nee zeggen als je gevraagd wordt.

Een systeem kun je zien als een groep met een eigen set regels en afspraken. We horen allemaal bij verschillende groepen en dus bij verschillende systemen. Je wordt geboren in het systeem van je familie en je streek of land. Je familiesysteem en je geboorteland kan je niet kiezen. Later kom je op school in een groep, bij de sportvereniging, of op je werk en creëer je wellicht met een partner weer een nieuw systeem als er kinderen komen. Al deze losse systemen hebben hun eigen kenmerken maar uiteindelijk zijn ze ook allemaal weer verbonden.

Een ingreep/interventie tijdens een opstelling is erop gericht om een helende verandering in het systeem aan te brengen. Die verandering kan bestaan uit het toevoegen van elementen of personen, het uit laten spreken van helende zinnen en of het zichtbaar maken van verbanden uit het verleden die in het nu de vraagsteller beïnvloeden. De grote van de ingreep zegt niks over het effect op het systeem of de vraagsteller. Met name door als begeleider als buitenstaander op een grotere afstand het systeem te overzien kunnen er verrassend eenvoudige oorzaken voor grote uitdagingen aan het licht komen. Door hier een verandering aan te brengen past alles als het ware weer beter in elkaar.

Het bijzondere van familieopstellingen is dat representanten niets hoeven te kunnen of te weten. Sterker nog, hoe minder ze weten, des te beter het vaak werkt.

Wanneer je als representant uitgenodigd wordt om een plek in de ruimte te vinden, word je ‘bewogen’. Het is moeilijk voor te stellen als je dat nog nooit ervaren hebt, maar dat is wat er gebeurt. Je wordt bewogen naar een bepaalde plek toe (of je blijft bewegen), je kan naar de grond getrokken worden, je kan gaan wankelen, allerlei emoties ervaren (verdriet, boosheid, angst). Ook kan je ineens iets weten over een andere representant of over het (familie)systeem wat je onmogelijk kón weten… je ervaart dus via je lichaam en je geest.

We weten niet hoe het mogelijk is dat dit zo werkt, en wij vinden dat ook volstrekt onbelangrijk. Zolang we er maar mee werken kunnen.
Belangrijk is nog om te realisteren dat iedereen dit kan, én dat het ongevaarlijk is. Ook al kun je veel ervaren tijdens het representeren, wanneer je er weer ‘uitstapt’ is het voorbij. Wanneer je dan toch nog het een en ander blijft voelen, zijn dat bijna altijd je eigen thema’s die mee resoneren, en dus van jou zijn. En dat is altijd een cadeautje….

Als vraagsteller bij een een eigen opstelling is het belangrijk dat je een vraag hebt, maar de vraag hoeft niet duidelijk of helder te zijn.

De vraag, het thema, dat wat jou belemmert, daar waar jij tegenaan loopt in het leven dient voor jou belangrijk te zijn. Ook wanneer dat ‘alleen maar’ een gevoel is, zoals bijvoorbeeld schaamte, angst, depressie, onzekerheid.

Overigens kunnen vragen ook werkgerelateerd (stress, burn-out) en ziektegerelateerd zijn, of gaan over thema’s zoals adoptie en/of samengestelde gezinnen.

Voor de workshop is het prettig om zoveel mogelijk feitelijke informatie over je familie van herkomst te verzamelen. Dit geldt zowel als jouw vraag of thema direct gerelateerd is aan je familie van herkomst of aan je huidige gezin, je relatie (of de afwezigheid daarvan), emotionele of psychische problemen, ziekte enzovoort.

Praat (voor zover dat kan) met je ouders of met andere familieleden om te achterhalen of er misschien vroegere gebeurtenissen zijn voorgevallen waarvan je nog geen weet had. Denk aan miskramen, abortussen, geadopteerde of afgestane kinderen, (ernstige) lichamelijke of geestelijke ziektes in de familie, alcoholisme, ongelukken, gebeurtenissen in de oorlog, familievetes, familiegeheimen, enzovoort.

En al is het fijn om die informatie achter de hand te hebben, het is niet noodzakelijk om uitgebreide informatie te hebben om een opstelling te kunnen doen. Niet iedereen beschikt (meer) over de mogelijkheid om aan informatie te komen. Ook zonder die feiten kunnen we goed aan het werk gaan.